Thứ Sáu, 15 tháng 1, 2016

TỪ GIAI THOẠI VĂN HỌC ĐẾN TRUYỆN VUI NGUYỄN ĐOÀN



          
   
     

 Hôm vừa rồi, bác Nguyễn Đoàn, bạn đồng môn của ông xã tôi gửi tặng gia đình cuốn truyện vui với cái nhan đề khá ngộ nghĩnh: “ Chuyện nghe lỏm từ lũ chuột nhắt”. Thấy là lạ, tôi liền đọc ngay. Cũng nghĩ là để giải trí , cười xòa cho vui sau nhiều ngày vùi đầu vào công việc gia đình và những cuốn tiểu thuyết. Nhưng càng đọc càng thấy cuốn hút bởi chất triết lý nhẹ nhàng mà sâu sắc toát ra từ những câu chuyện rất ngắn gọn này.Tập truyện được xuất bản năm 2015, dày 273 trang , khổ 13,5 x 20,5 gồm 73 truyện ( có lẽ là để kỉ niệm đúng năm tác giả 73 tuổi chăng?) Ở đây tôi không có tham vọng giới thiệu về toàn bộ cuốn truyện mà chỉ nói lên vài cảm nhận của mình khi đọc một truyện có gắn với giai thoại văn học, truyện: “Nhãn quan sứ thần”
           Truyện có kết cấu khá đơn giản bằng một cuộc trò chuyện giữa nhà nghiên cứu văn học với một vài người bạn, nơi bàn nhậu. Khi nhà nghiên cứu  hỏi các bạn: “ có ai biết giai thoại văn học về Trạng Quỳnh và Đoàn Thị Điểm tiếp sứ thần nhà Thanh không” thì mọi người nói rằng: “ chuyện đó các học sinh phổ thông đều biết sao chúng tôi lại không biết. Ông coi thường chúng tôi quá đấy”. Nhà nghiên cứu vẫn thủng thẳng:” ai biết tường tận thì kể đi. Nếu kể sai sẽ phải trả tiền bữa nhậu này”. Thế là một người kể
 “Vào thời vua Lê chúa Trịnh, được tin Sứ Bộ nhà Thanh toàn những người hay chữ, sắp sang nước ta, Trạng Quỳnh bèn dựng một ngôi quán nhỏ bên bờ sông Cái để cho bà Đoàn Thị Điểm ra đó ngồi bán hàng, còn ông cũng chờ ở đấy, đón chở đò cho Sứ Bộ qua sông. Đoàn sứ nhà Thanh đến, qua quán bà Điểm, thấy cô hàng nước xinh đẹp, liền thả lời bỡn cợt; “ Nam bang nhất thốn thổ bất tri kỷ nhân canh!” (Một tấc đất nước Nam không biết bao nhiêu người cày). Ý nói trêu cô hàng nước lẳng lơ. Bà Điểm đáp lại luôn: “Bắc triều chư đại phu giai do thử đồ xuất” (Những quan to ông lớn ở phương Bắc đều từ chỗ ấy mà chui ra cả). Đến lúc xuống đò, Trạng Quỳnh cầm sào đợi sẵn. Đò ra giữa sông một người trong đoàn Sứ Bộ hổng ruột, lỡ xổng ra một tiếng “bùm”, bèn đọc một câu chữa thẹn: “Lôi động Nam bang” (Sấm động nước Nam). Trạng Quỳnh đang cầm chèo, liền đứng vạch quần đái vòng cầu câu xuống nước và nói: “Vũ qua Bắc hải” (Mưa qua bể Bắc). gặp những chuyện trên ở bên sông Cái, đoàn Sứ Bộ nhà Thanh giật mình khiếp sợ nước Nam, nghĩ rằng chỉ cô bán nước, chàng lái đò mà tài học đến thế thì đất nước này số lượng người tài và mức độ tài nhiều đén thế nào!”

        Nghe kể xong nhà nghiên cứu phán: “ Ông mới kể đúng nửa trên còn nửa dưới thì sai toét. Nửa dưới ông kể là gặp sự đối đáp ấy, Sứ bộ nhà Thanh giật mình khiếp sợ vì nghĩ rằng chỉ cô hàng nước và gã lái đò mà tài giỏi đến nhường này thì số lượng nhân tài và mức độ tài năng của người Nam còn đến thế nào ư? Các ông phải hiểu ràng những Sứ thần nhà Thanh đều là quan to của Triều đình, học vị của họ là học vị thật, chứ không phải là học vị mua, học vị rởm, nên kiến thức của họ đầy mình, nhãn quan của họ không thiển cận đến mức như ông kể đâu. Gặp chuyện trên họ đâu có khiếp sợ, mà cười soẹt cái, nói với nhau: Nhân tài là nguyên khí quốc gia. Một đất nước có những người tài như thế này mà không được triều đình sử dụng, đành phải ra bán nước chè chén và chèo đò để kiếm sống qua ngày thì vua Lê chúa Trịnh thiển cận, thậm thiển cận, e rằng nước Nam này đang mạt vận rồi”.

Có thể nói chỉ mượn lời “ nhà nghiên cứu” để thay đổi một cái kết của giai thoại văn học thôi, tác giả Nguyễn Đoàn đã đem đến một cách nhìn nhận mới về sự việc Trạng Quỳnh và Đoàn Thị Điểm tiếp Sứ thần nhà Thanh. Với cái kết mới này, tác giả dường như muốn cảnh báo chớ coi thường nhãn quan của các Sứ thần. Hãy thận trọng trong bang giao, trước mỗi việc làm, lời nói đều phải xem xét mọi mặt của nó. Đừng đơn giản hóa mà cho rằng lời nói này, sự việc này chỉ có thể nảy ra những suy nghĩ như thế này ở người đối thoại. Không  chỉ có thế, với cái kết mới này, Nguyễn Đoàn muốn khẳng định chất lượng của việc học thật. Chỉ có học thật mới có kiến thức thật sâu sắc để nhìn nhận mọi vấn đề một cách toàn diện thấu đáo. Đồng thời ông còn phê phán thói mua học hàm học vị, thói học rởm của những cử nhân, tiến sĩ giấy nhan nhản ngoài đời. Đặc biệt là qua cái kết mới này ông muốn gửi đến chúng ta một bức thông điệp rằng ở bất kì thời nào, bất kể nơi nào nếu người đứng đầu biết trọng dụng nhân tài thì sẽ  phát triển được. Ngược lại nếu coi thường nhân tài không sử dụng người tài vào đúng công việc mà chỉ sử dụng những người hợp gu , vào phe vào cánh với mình hay những người thiếu năng lực nhưng lại có thừa thói xu nịnh bợ đỡ thì tất sẽ mạt vận, sẽ không thể nào ngóc đầu lên được.
 Nói như anh bạn blog Bulukhin Nguyễn của tôi thì: "Ông Nguyễn Đoàn muốn qua chuyện này đưa đến cho người đọc một thông điệp sâu xa hơn. Chuyện cũ chỉ nói lên tài nghệ văn chương chữ nghĩa của anh lái đò và cô hàng nước người Nam. Chuyện mới làm bật lên cái tệ hại của một chính quyền không biết trọng dụng người tài. Nhưng muốn tạo ra cái mới trên nền cũ này thì người kể phải động não tìm ra cái mới, người nghe phải chối bỏ cách hiểu cũ kỹ sáo mòn. Chính cái não trạng sáo mòn cũ kỉ làm cho một xã hội dẫm chân tại chỗ, không tiến lên được...".  Đúng là chỉ thông qua một câu chuyện rất ngắn nơi bàn nhậu, cuộc trà và bằng lời văn nhỏ nhẹ như không chứ chẳng đao to búa lớn gì chẳng thóa mạ mạt sát một cá nhân cụ thể nào mà Nguyễn Đoàn đã gói vào đó một vấn đề thật lớn của thời thế, thế thời khiến ta càng ngẫm càng thấy sâu sắc biết bao!
                                                    15-01-2016
                                                     Song Thu
.  

10 nhận xét:

  1. "Nhân tài là nguyên khí quốc gia. Một đất nước có những người tài như thế này mà không được triều đình sử dụng, đành phải ra bán nước chè chén và chèo đò để kiếm sống qua ngày thì vua Lê chúa Trịnh thiển cận, thậm thiển cận, e rằng nước Nam này đang mạt vận rồi”."
    ...........
    Đau chị nhỉ? Tính thời sự vẫn nguyên vẹn tới hôm nay! VIỆT NAM ƠI!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Mượn xưa nói nay mà em. Cũng nhiều người biết cái bất cập của thời thế nhưng chưa thể thây đổi nên đành vậy thôi

      Xóa
  2. Cái kết thật sâu sắc.Chúng ta hay suy nghĩ một chiều,không những đã không đánh giá đúng những khả năng tiềm tại,còn giản lược hiện thực đến đơn điệu...
    Cũng chua xót,ngày nay hô khẩu hiệu:"Nhân tài...."quá nhiều,nhưng những người thực tài bị sử dụng sái năng lực do những tiêu chí"hồng-chuyên"....
    Cảm ơn chị đã giới thiệu,chúc chị vui khỏe !

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Chị em mình phận con ong cái kiến cả nên chỉ biết nghe và ngẫm vậy thôi chứ biết làm sao bây giờ.
      Cám ơn em đã đọc và chia sẻ cùng chị nha

      Xóa
  3. Bây giờ có những em học cao học ra còn đi bán giải khát đó chị. Mà không phải học giả đâu, chúng là những học sinh khá cả đấy. Thế thì sứ thần TQ bây giờ nếu sang còn gặp những người như Đoàn Thị Điểm và Trạng Quỳnh nhiều.
    Sự vận dụng chuyện xưa của tác giả quả là sâu sắc!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Ừa bây giờ hình như người ta chỉ chọn người qua tiền bạc và quan hệ hay cha truyền con nối thôi chứ không quan tâm đến tài năng nên có thực tài mà không có tiền hay không có vây cánh thì cũng xin mời thất nghiệp cho. Buồn thế đấy!

      Xóa
  4. 1- Ông Nguyễn Đoàn muốn qua chuyện này đưa đến cho người đọc một thông điệp sâu xa hơn. Chuyện cũ chỉ nói lên tài nghệ văn chương chữ nghĩa của anh lái đò và cô hàng nước người Nam. Chuyện mới làm bật lên cái tệ hại của một chính quyền không biết trọng dụng người tài. Nhưng muốn tạo ra cái mới trên nền cũ này thì người kể phải động não tìm ra cái mới, người nghe phải phải chối bỏ cách hiểu cũ kỹ sáo mòn. Chính cái não trạng sáo mòn cũ kỉ làm cho một xã hội dẫm chân tại chỗ, không tiến lên được, thậm chí mất cả độc lập tự do.
    2- Có vô vàn dẫn chứng làm rõ điều bu tui vừa nói, chẳng hạn về mấy từ Xã hội chủ nghĩa (XHCN) Nó là cái gì, nó ra làm sao chưa thấy học giả nào nói ra cho rốt ráo. Một dạo người ta tư duy theo kiểu con kiến mà leo cành đào…rằng muốn có CNXH thì phải có con người XHCN !!! Bây giờ lại nói nền kinh tế thị trường XHCN có định hướng của nhà nước. Định hướng kiểu gì mà cứ có nhà nước tham gia vào thì làm ăn thua lỗ, tham nhũng thành quốc nạn. Ngó sang các nước láng giềng thì Việt Nam ta thua đơn thua kép. Cho đến nỗi tăng trưởng du lịch thua cả Lào và Căm pu chia.
    Ông Mao Trạch Đông đã từng được một chính khách lớn gọi là Lê Nin châu Á. Trong cuộc họp của Bộ chính trị Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc tháng 8 năm 1965 ông “Lê Nin” ấy nói: “Chúng ta phải giành cho được Đông nam châu Á bao gồm cả miền Nam Việt Nam, Thái Lan, Miến Điện, Ma lai xi a, và Xinh ga po….Một vùng như Đông nam châu Á rất giàu, ở đấy có nhiều khoáng sản…xứng đáng với sự tốn kém cần thiết để chiếm lấy…” (Dẫn theo sách “Sự thật về quan hệ Việt Nam - Trung Quốc trong 30 năm qua” NXB Sự thật tháng 10 năm 1979). Thực hiện cái thánh chỉ ấy Tàu lần lượt chiếm Hoàng Sa, một số đảo của Trường Sa, gần đây xây dựng ba sân bay. Đầu năm 2016 cho máy bay dân sự hạ cánh thử. Việt Nam gửi công hàm phản đối Tàu bảo Việt Nam không có quyền Phản đối, tức là họ chiếm đất, chiếm biển, chiếm đảo, chiếm trời của Việt Nam. Vậy tại sao ta không kiện lên tòa án Quốc tế như Phi líp pin. Các bậc phụ mẫu chi dân bảo Trung quốc là nước XHCN ta phải giữ tình hữu nghị. Rõ ràng bốn cái
    từ XHCN như bùa mê hằn vào não trạng cổ xưa không làm sao mà gia giảm cho nó mới ra được.
    Cái hay của bác Nguyễn Đoàn là nhắc nhỡ từ quan cho đến dân phải động não để làm mới cái đã lỗi thời cũ rích.


    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Đúng là "Đàn ông nông nổi giếng khơi"thật! Cám ơn bác Bu đã khám phá ra một ý thật sâu sắc qua truyện vui của Nguyễn Đoàn mà em chưa chạm tới.
      Bác cho em xin ý này để đưa lên bài viết của em nha?

      Xóa
  5. sang thăm chị lúc tiết xuân đang dần tới, chúc toàn gia mạnh khoẻ an khang.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cám ơn em. Lâu rồi bận rộn chi mà không thấy em viết bài và cũng ít giao lưu chia sẻ với mọi người vậy em?

      Xóa